Uluslararası Koruma Nedir? Türleri, Başvuru Süreci ve Hukuki Yollar -YABANCILAR HUKUKU
06.07.2021 18:24
Uluslararası Koruma Nedir?
Türleri, Başvuru Süreci ve Hukuki Yollar
Dünya genelinde artan çatışmalar, siyasi baskılar, insan hakları ihlalleri ve zulüm vakaları, birçok insanın kendi ülkelerinde yaşamlarını sürdüremeyecek duruma gelmesine neden olmaktadır. Türkiye, uluslararası hukuk ve kendi iç mevzuatı çerçevesinde, bu kişilere uluslararası koruma sağlayarak güvenli bir yaşam imkânı sunmaktadır. 6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) kapsamında düzenlenen uluslararası koruma, yabancı uyruklu kişilere hukuki bir statü tanıyarak Türkiye'de yasal olarak kalma hakkı vermektedir.
Bu yazımızda uluslararası korumaya ve itiraz sürecine dair birçok merak edilen hususu istifadenize sunacağız.
İçindekiler
- Uluslararası Koruma Nedir?
- Uluslararası Koruma Türleri Nelerdir?
- 1. Mülteci Statüsü
- 2. Şartlı Mülteci Statüsü
- 3. İkincil Koruma Statüsü
- Kimler Uluslararası Korumaya Başvurabilir ve Kimler Başvuramaz?
- Uluslararası Korumaya Nasıl Başvurulur?
- Uluslararası Koruma Başvuru Sürecinde Dava ve Kimlik Alımı
- Uluslararası Koruma Başvurusunun Reddi ve İtiraz Süreci
- Uluslararası Korumanın Sona Ermesi ve İptal Edilmesi
- En Çok Sorulan Sorular
-Sonuç
Uluslararası Koruma Nedir?
Uluslararası koruma, vatandaşı olduğu ülkede zulüm, işkence, savaş, ölüm tehlikesi veya insanlık dışı muamele gibi ciddi tehditlerle karşılaşma riski bulunan yabancıların, Türkiye'de güvenli ve yasal bir statüde yaşamalarını sağlayan hukuki bir düzenlemedir. Bu statü, başvurucuların Türkiye'de yasal olarak kalmalarına ve belirli haklardan faydalanmalarına imkân tanır.
İlgili Kanun Maddeleri
- YUKK Madde 61-63: Mülteci, şartlı mülteci ve ikincil koruma statülerinin tanımını ve şartlarını düzenler.
- YUKK Madde 80: Uluslararası koruma başvurularının reddine karşı itiraz ve yargı yollarını düzenler.
Uluslararası Koruma Türleri Nelerdir?
Uluslararası koruma türleri, başvuran kişinin geldiği ülke, maruz kaldığı tehditler ve kişisel durumu dikkate alınarak üç ana kategoride değerlendirilir.
1. Mülteci Statüsü
Avrupa (Avrupa Konseyi üyesi) ülkelerinde meydana gelen olaylar nedeniyle ırk, din, milliyet, siyasi düşünce ya da belirli bir sosyal gruba mensubiyet nedeniyle ölüm, zulüm veya kötü muamele tehlikesi altında olan ülkesi tarafından korunamayan, korunmayan veya haklı nedenlerle korku yüzünden korunmak istemeyen ve ülkesinin dışında bulunan kişidir. Devlet ve devlet dışı aktörler korkunun kaynağı olabilir. Kaynağını 1951 Cenevre Sözleşmesi’nin 1. Maddesinden alır. YUKK m. 61’de de iç hukuk düzenlemesi mevcuttur.
2. Şartlı Mülteci Statüsü
1951 Cenevre Sözleşmesi’ne Türkiye’nin koyduğu coğrafi sınırlandırma neticesinde Avrupa’dan (Avrupa Konseyi üye ülkeleri) olmayan kişiler bakımından Türkiye’de uygulanan statüdür. Kriterleri “mülteci” ile aynıdır; fakat bu statüdeki kişilere -Türkiye’nin 1951 Sözleşmesi’ne koymuş olduğu coğrafi sınırlama nedeniyle- Türkiye kalıcı çözümler ve kalıcı ikamet bulma hukuki yükümlülüğü altında değildir, sadece üçüncü ülkeye yerleşesiye kadar ülkede geçici süre kalışlarına izin vermek ve buna bağlı imkanlar sunmak yükümlülüğü altındadır. YUKK m. 62’de düzenlenmiştir
3. İkincil Koruma Statüsü
Mülteci veya şartlı mülteci kriterleri taşımayan (dolayısı ile sadece siyasi değil adi suçlu veya herhangi bir tehlikeden bir nedenle ülkesinden kaçan herkesi kapsar) fakat ülkesine geri gönderildiği takdirde ölüm, zulüm, işkence veya insanlık dışı muameleye maruz kalacak, ülke genelinde silahlı çatışma durumlarında, ayrım gözetmeyen şiddet hareketleri nedeniyle kişiye yönelik ciddi tehlike varsa bu statüye başvurulabilir. YUKK m. 63’te düzenlenmiştir.
Kimler Uluslararası Korumaya Başvurabilir
ve
Kimler Başvuramaz?
Uluslararası korumaya, kendi ülkesine dönmesi halinde zulüm, işkence veya ölüm tehlikesiyle karşılaşacak her yabancı başvurabilir. Ancak aşağıdaki kişiler bu başvuru hakkından yararlanamaz:
- Birleşmiş Milletler tarafından koruma veya yardımdan yararlanan kişiler,
- Ciddi insan hakları ihlallerine karışanlar veya savaş suçları işleyenler,
- Türkiye'nin milli güvenliği veya kamu düzeni açısından tehdit oluşturanlar.
Uluslararası Korumaya Nasıl Başvurulur?
Uluslararası koruma başvuruları, Türkiye'de valilikler aracılığıyla yapılır. Başvuru sahibi, kimlik ve seyahat belgelerini, başvurusunun gerekçelerini sunmalıdır. Başvurucunun, Türkiye'ye geliş nedenini, ülkesine dönmesi halinde karşılaşacağı riskleri ayrıntılı bir şekilde açıklaması gerekmektedir.
YUKK Madde 65: Başvuruların nasıl yapılacağına ilişkin düzenlemeleri içerir.
Uluslararası Koruma Başvuru Sürecinde Dava
ve
Geçici Kimlik Belgesi
Uluslararası koruma başvurusu reddedildiğinde, başvurucu kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde idare mahkemesine dava açabilir. Dava sürecinde, başvuruculara uluslararası koruma başvuru sahibi kimlik belgesi verilir ve bu belgeyle Türkiye'de yasal olarak kalmaya devam edebilirler. Dava sonuçlanana kadar bu kimlik belgesi geçerli olur.
YUKK Madde 80: Reddedilen başvurulara karşı itiraz yollarını ve dava açma süreçlerini düzenler.
Uluslararası Koruma Başvurusunun Reddi
ve
İtiraz Süreci
Başvurunun reddedilmesi halinde, başvurucuya iki temel itiraz yolu sunulmaktadır:
1. Uluslararası Koruma Değerlendirme Komisyonu'na İtiraz:
Ret kararının tebliğinden itibaren 10 gün içinde yapılabilir. Komisyon, itirazı 15 gün içinde sonuçlandırır. İtiraz reddedilirse, başvurucu kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde idare mahkemesine yürütmenin durdurulması talepli iptal davası açabilir.
2. Doğrudan İdare Mahkemesine Dava Açma:
Ret kararının tebliğinden itibaren 30 gün içinde doğrudan dava açılabilir. İtiraz ve dava yolları aynı anda kullanılabilir.
Önemli Not:
Sınır dışı etme kararlarına karşı ayrı bir dava açılmalı ve bu dava 7 günlük içinde açılmalıdır.
Uluslararası Korumanın Sona Ermesi
ve
İptal Edilmesi
Uluslararası koruma statüsü şu durumlarda sona erer:
- Başvurucu, vatandaşı olduğu ülkenin korumasını kendi isteğiyle tekrar kabul ederse,
- Başka bir ülkenin vatandaşlığını kazanırsa,
- Kendi isteğiyle ülkesine dönerse.
İptal durumu ise, başvurucunun yanıltıcı bilgi vermesi, sahte belge sunması veya statünün verilmesini engelleyecek fiillerinin tespit edilmesi hallerinde söz konusu olur.
Ülkelere Göre Uluslararası Koruma Süreçleri
Uluslararası koruma başvuru süreçleri, başvuran kişinin vatandaşı olduğu ülkenin koşullarına göre değişiklik gösterebilir. Her ülkenin farklı siyasi, sosyal ve ekonomik dinamikleri bulunduğu için, başvuru değerlendirmelerinde bu faktörler dikkate alınır. Aşağıda, Irak, Suudi Arabistan, Ürdün, Filistin, Afganistan, Özbekistan, Doğu Türkistan, Rusya, İran, Suriye ve Pakistan vatandaşlarına yönelik uluslararası koruma başvuru süreci ve soruları yer almaktadır:
Irak Vatandaşları için Uluslararası Koruma Başvuru Süreci
Soru: Irak’tan gelen başvurucular mezhepsel çatışmalar, terör veya iç savaş gerekçesiyle uluslararası koruma talebinde bulunabilir mi?
Cevap: Evet, Irak’taki mezhepsel çatışmalar, terör grupları ve iç savaş durumu nedeniyle birçok Irak vatandaşı uluslararası koruma başvurusu yapmaktadır. Bu başvurular özellikle IŞİD ve diğer terör örgütlerinden kaçan kişiler için sıklıkla değerlendirilir. Başvurucular, genellikle şartlı mülteci veya ikincil koruma statüsü talep edebilirler.
Suudi Arabistan Vatandaşları için Uluslararası Koruma Süreci
Soru: Suudi Arabistan’dan gelen başvurucular hangi gerekçelerle uluslararası koruma talebinde bulunabilirler?
Cevap: Suudi Arabistan’da siyasi baskılar, muhalefet gruplarına yönelik sert cezalar ve insan hakları ihlalleri uluslararası koruma talebi için neden oluşturabilir. Özellikle siyasi aktivistler, kadın hakları savunucuları veya dini gruplara yönelik baskılar sonucu uluslararası koruma talebi yapılabilir.
Ürdün Vatandaşları için Uluslararası Koruma Süreci
Soru: Ürdün’den gelen başvurucular uluslararası koruma başvurusu yapabilir mi?
Cevap: Ürdün, bölgesel olarak daha istikrarlı bir ülke olarak kabul edilse de, siyasi baskılar veya insan hakları ihlalleri nedeniyle bireysel durumlarda koruma talepleri mümkündür. Ancak Ürdün’den gelen başvuruların kabul oranı diğer bölge ülkelerine göre daha düşüktür.
Filistin Vatandaşları için Uluslararası Koruma Başvurusu
Soru: Filistinli mülteciler Türkiye’de uluslararası koruma başvurusu yapabilir mi?
Cevap: Evet, özellikle Filistin’deki çatışmalar ve işgal altındaki topraklarda yaşam koşullarının zorluğu nedeniyle Filistin vatandaşları sıkça uluslararası koruma talep etmektedir. Filistinlilerin başvuruları genellikle şartlı mülteci veya ikincil koruma statüsü ile değerlendirilir.
Afganistan Vatandaşları için Uluslararası Koruma Süreci
Soru: Afganistan’dan gelen başvurucuların koruma talepleri Taliban rejimi nedeniyle nasıl değerlendiriliyor?
Cevap: Taliban’ın Afganistan’da kontrolü ele geçirmesi, birçok Afgan vatandaşının uluslararası koruma başvurusunda bulunmasına neden olmuştur. Taliban’ın baskıcı rejimi ve insan hakları ihlalleri dikkate alınarak, başvurular çoğunlukla şartlı mülteci veya ikincil koruma kapsamında değerlendirilir.
Özbekistan Vatandaşları için Uluslararası Koruma Başvurusu
Soru: Özbekistan’dan gelen başvurucular hangi gerekçelerle koruma talebinde bulunabilirler?
Cevap: Özbekistan’da dini özgürlükler üzerindeki kısıtlamalar, hükümete muhalefet eden kişilere yönelik sert baskılar nedeniyle Özbekistan vatandaşları uluslararası koruma talep edebilirler. Bu başvurular, özellikle insan hakları ihlalleriyle ilgili olarak kabul edilebilir.
Doğu Türkistan (Çin) Vatandaşları için Uluslararası Koruma Süreci
Soru: Doğu Türkistan’dan gelen Uygurlar, Çin’in baskıları nedeniyle uluslararası koruma talep edebilir mi?
Cevap: Evet, Çin’deki Uygur Türklerine yönelik ağır insan hakları ihlalleri, toplama kampları ve kültürel baskılar nedeniyle Doğu Türkistan’dan gelen Uygurlar sıklıkla uluslararası koruma başvurusunda bulunurlar. Bu başvurular, genellikle şartlı mülteci veya ikincil koruma statüsü altında değerlendirilir.
Rusya Vatandaşları için Uluslararası Koruma Süreci
Soru: Rusya’dan gelen başvurucular, özellikle siyasi baskılar nedeniyle uluslararası koruma talebinde bulunabilir mi?
Cevap: Rusya’dan gelen siyasi muhalifler, gazeteciler, ve insan hakları savunucuları, devlet baskısı ve ayrımcılık nedeniyle uluslararası koruma talebinde bulunabilirler. Özellikle siyasi sebepler ve hükümetin baskıcı uygulamaları başvuru için geçerli nedenler arasındadır.
İran Vatandaşları için Uluslararası Koruma Süreci
Soru: İran’da dini ve siyasi baskılara maruz kalan kişiler uluslararası koruma başvurusu yapabilir mi?
Cevap: Evet, İran’da dini azınlıklar, muhalifler, kadın hakları savunucuları ve hükümetin baskıcı politikaları nedeniyle uluslararası koruma talep edebilirler. Bu başvurular, genellikle şartlı mülteci veya ikincil koruma statüsü ile değerlendirilir.
Suriye Vatandaşları için Uluslararası Koruma Süreci
Soru: Suriye’den gelen başvurucuların savaş nedeniyle başvuruları hangi statüde değerlendirilmektedir?
Cevap: Suriye’deki iç savaş nedeniyle gelen başvurucular genellikle geçici koruma altına alınır. Suriye'den gelen başvurular, mülteci statüsü yerine geçici koruma kapsamında değerlendirilmektedir, ancak bazı durumlarda ikincil koruma statüsü de uygulanabilir.
Pakistan Vatandaşları için Uluslararası Koruma Süreci
Soru: Pakistan’dan gelen başvurucular hangi gerekçelerle uluslararası koruma talebinde bulunabilirler?
Cevap: Pakistan’da dini azınlıklar, hükümet karşıtları sıklıkla tehdit altındadır. Bu sebeplerle Pakistan vatandaşları uluslararası koruma talep edebilirler. Pakistan’dan gelen başvurular genellikle siyasi baskılar ve dini nedenler üzerinden değerlendirilir.
NOT:
Bu sorular ve cevaplar, farklı ülkelerden gelen vatandaşların uluslararası koruma taleplerinin hangi koşullarda yapıldığını ve başvurularının hangi çerçevede değerlendirildiğini açıklamaktadır. Ülkenin siyasi, sosyal ve dini durumu başvuruların kabulünde belirleyici bir rol oynar.
En Çok Sorulan Sorular
1. Uluslararası koruma başvurum reddedildi, ne yapmalıyım?
Uluslararası koruma başvurusu reddedildikten sonra, ret kararının size tebliğ edilmesinden itibaren 10 gün içinde Uluslararası Koruma Değerlendirme Komisyonu’na itiraz edebilir veya 30 gün içinde idare mahkemesinde dava açabilirsiniz.
2. İtirazım reddedilirse ne yapabilirim?
Komisyonun ret kararına karşı itirazınız reddedilirse, bu karara karşı 30 gün içinde idare mahkemesine dava açma hakkınız bulunmaktadır.
3. Başvurum kabul edilmezse sınır dışı edilir miyim?
Başvurunuzun reddedilmesi, doğrudan sınır dışı edilmeniz anlamına gelmez. İtiraz süreci boyunca Türkiye'de kalma hakkınız devam eder. Dava sonuçlanana kadar sınır dışı edilmezsiniz.
4. Sınır dışı edilme kararı alındığında ne yapmalıyım?
Sınır dışı edilme kararı alındığında, bu karara karşı 7 gün içinde idare mahkemesinde dava açabilirsiniz.
5. Ekonomik nedenlerle başvurum reddedildi, itiraz edebilir miyim?
Ekonomik sebepler genellikle uluslararası koruma için yeterli görülmez. Ancak, ülkenizde kişisel güvenliğinizi tehdit eden özel durumlar varsa, YUKK Madde 80 uyarınca itiraz edebilir ve yeniden değerlendirme talep edebilirsiniz.
Sonuç
Uluslararası koruma başvurusu, karmaşık ve hukuki bilgi gerektiren bir süreçtir. Başvuru sahiplerinin, haklarını etkin bir şekilde koruyabilmeleri ve süreci doğru yönetebilmeleri için profesyonel hukuki destek alması büyük önem taşır. İtiraz ve dava süreçlerinde sürelerin dikkatlice takip edilmesi ve gerekli hukuki adımların zamanında atılması, başvurunun başarılı bir şekilde sonuçlanması açısından kritiktir. Bu nedenle süreci yabancılar ve mülteci hakları haklarında uzman olan avukatlarımızla yürütebilirsiniz.
NOT: Makalemizde yapılan izahlar, ilgili Kanunlar çerçevesinde konuyu genel hatlarıyla ele alarak hazırlanmıştır. Size özel detaylı bilgi için tıklayınız!
Saygılarımızla;
Av. Yusuf GÖKTEPE
Av. Muhammed Yasin SÖNMEZ
GÖKTEPE HUKUK & DANIŞMANLIK
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı GÖKTEPE HUKUK & DANIŞMANLIK’a aittir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir.
